Houtwijzer: waarom vergrijst hout?

… en wat kan je ertegen doen? 

Houtvergrijzing

Vergrijzing van hout is een heel natuurlijk proces. Onder invloed van zonlicht, regen, wind en temperatuurschommelingen krijgt (buiten)hout een meer verweerde uitstraling, waarvan vergrijzing een belangrijk onderdeel is. Vergrijzing is echter niet hetzelfde als rotting. De grijze kleur heeft dan ook geen enkel effect op de sterkte van het hout. 

Waarom vergrijst hout?

Hout bestaat grotendeels uit twee stoffen: cellulose en lignine. Onder invloed van UV-straling breekt het laagje lignine aan het oppervlak van het hout af. Wanneer het wordt weggespoeld door de regen, blijft enkel het lichtere cellulose over én krijgt het materiaal dus een zilvergrijze kleur. Bovendien is cellulose ook wat ruwer zonder lignine, dus je hout zal niet langer zijdezacht aanvoelen, maar eerder een beetje 'borstelig'. Hoewel lignine min of meer de 'lijm' is die de houtvezels aan elkaar houdt, heeft de vergrijzing geen enkele invloed op de sterkte-eigenschappen van het hout. De reden daarvoor is dat de UV-stralen niet diep in het hout kunnen doordringen en dus enkel de lignine volledig aan het oppervlak van het materiaal gaan afbreken. Je kan daar dan ook na verloop van tijd wel fijne scheurtjes zien ook, die eveneens te wijten zijn aan het resteren van het meer poreuze cellulose.

50 shades of grey

Niet elke houtsoort zal even snel verkleuren of dezelfde grijstint krijgen. Elke houtsoort heeft een andere kleur en tekening. In sommige gevallen zal de tekening door de vergrijzing extra uitkomen en in andere gevallen krijg je een eerder egale, zilvergrijze uitstraling. Daarnaast bevat niet elke houtsoort even veel lignine - bij naaldhout is dat 23% tot 33% en bij loofhout is dat 16% tot 23% - waardoor het hout in sommige gevallen ook sneller of net langzamer zal vergrijzen. Tenslotte speelt ook de locatie van het hout een rol. Hout dat veel wordt blootgesteld aan zonlicht en aan regen zal sneller vergrijzen dan hout dat minder onderhevig is aan de weerelementen. 

Vergrijst binnenhout ook? 

Ook hout dat binnen wordt gebruikt kan vergrijzen, al zal dat een pak trager gaan dan bij hout dat buiten wordt toegepast. Binnenhout kan immers ook worden blootgesteld aan UV-straling. Toch zal je hier meestal weinig van merken en duurt dit proces veel langer dan bij buitenhout. Wie echter een boekenkast staan heeft en na jaren de boeken uit de kast neemt, zal een verkleuring opmerken van de zone die blootgesteld is aan de zon terwijl de zone die bedekt werd door de boeken nog de oorspronkelijke houtkleur zal hebben. 

Wat kan je ertegen doen? 

Maar wat als je nu echt gevallen bent voor precies die houtsoort omwille van de tekening én de kleur? In dat geval kan je je hout beschermen tegen de invloed van UV door het te voorzien van een beschermende laag. Net zoals we onze huid in de zomer beschermen tegen de invloed van zonnestralen door een laagje zonnebrand aan te brengen, gaan we hetzelfde doen met ons hout. Een transparante of licht gekleurde beits, olie of UV-blocker zal éérst worden afgebroken door het UV-licht vooraleer de stralen het hout kunnen beginnen aantasten. Maar net als bij een zonnebrandcrème dien je die handeling wel af en toe te herhalen voor een blijvende werking. Hoe vaak je dat moet doen hangt af van het product zelf. Informeer je daarvoor zeker bij onze adviseurs. 

Kan ik het hout ook sneller vergrijzen? 

Omdat de natuurlijke vergrijzing van hout sterk afhangt van de locatie en de blootstelling van het materiaal aan UV en regen, kan er een ongelijkmatige vergrijzing optreden. Zo kan bij een dakoversteek bijvoorbeeld het hout dat beschut is veel langer zijn oorspronkelijke kleur houden dan het hout dat continu wordt blootgesteld aan de zon en regen. Helaas is het resultaat soms niet wenselijk met een duidelijk kleurverschil. Om die reden wordt er soms voor gekozen om het hout al vooraf artificieel te gaan "voorvergrijzen". Hierbij wordt er een product aangebracht op het hout dat een chemische reactie teweeg brengt met de tannines in de houtvezels. Je bent dus de natuur als het ware een stapje voor. Sommige houtsoorten zullen hier heel sterk op reageren (hardhoutsoorten zoals eik en teak bijvoorbeeld) terwijl andere houtsoorten minder snel zullen reageren (zachthoutsoorten zoals grenen en vuren). Via een chemische vergrijzing bereik je in slechts enkele uren / dagen wat anders maanden of jaren zou duren én ben je verzekerd van een egale vergrijzing. 

Fotocredits: Koen meyssen op Unsplash